| Startpagina | Inhoudsopgave | Lezingen
| Uitgaven
| Op
en rond het Domplein | Vrijwaring | Contact |
|||
| Zie ook ► Utrecht, Dorestad en hun bisschoppen. |
De eerste Utrechtse bisschoppen door Martin W.J. de Bruijn Te citeren als: M.W.J. de Bruijn, ‘De eerste Utrechtse bisschoppen’
(www.broerendebruijn.nl/EersteUtrechtsebisschoppen.html, versie van [datum], geraadpleegd
op [datum]).
De opvatting van de mediëvist Marco Mostert dat men achteraf een lijst en zelfs een ‘genealogie’
van de eerste Utrechtse bisschoppen heeft geconstrueerd behoort tot de
mythen die het ‘onderzoek’ naar de vroege Utrechtse geschiedenis de
laatste decennia heeft opgeleverd.
|
||
[1] R. Rau (uitg.), Briefe des Bonifatius. Willibald Leben des Bonifatius, nebst einige zeitgenössischen Dokumenten. Ausgewählte Quellen zur deutschen Geschichte des Mittelalters. Freiherr vom Steim-Gedächtnisausgabe IVb (Darmstadt 1968) nr. 109), afgedrukt op ► Bonifatius als bouwer van de Utrechtse Sint-Salvatorkerk. Ik gebruik bij voorkeur de benaming ‘choorbisschop’ in plaats van koorbisschop, omdat het eerste deel van het woord niet verwijst naar het koor van een kerk, maar naar het Griekse chora, dat platteland betekent. Verder keur ik het af om, zoals in het Utrechtse vaak gebeurt, in gemoderniseerde bisschopsnamen de k te vervangen door een c; dus geen Alberic maar Alberik, geen Ricfried maar Rikfried, geen Frederic maar Frederik. [2] Rau, Briefe des Bonifatius, nr.
58.
[3] (Hilversum 1999) ald. 70-72. Deze webpagina is tevens een
reactie op het eerste deel van het slechts op de literatuur gebaseerde
overzichtsboek van T. Jonker-Klijn en R. Roks, De bisschoppen van Utrecht van 690 tot 1581
(Utrecht 2008) 1-32.
[4] Rau, Briefe des Bonifatius,
378-379: Bonifatium archiepiscopum et Burghardum et Regenfridum et
Wintanum
et Willibaldum et Dadanum et Eddanum cum presbiteris eorum.
[5] Wera et Burghart et Werberht et
Abel et Wilbald et Hwita et Leofwine coepiscopi. Burchard
was bisschop van Würzburg, Abel had aartsbisschop van Reims moeten
worden,
Willibald van Eichstätt, Hwita van Büraburg (zie Rau, Briefe des
Bonifatius,
212-213).
[6]
Gijsseling, M. en A.C.F. Koch, (uitg.), Diplomata
Belgica I (Brussel 1950) nr. 186 (2 januari 858). Voor een
overzicht van de gang van
zaken rond Sint-Odiliënberg zie K. van Vliet, In kringen van
kanunniken,
97-100.
[7] in
de
levensbeschrijving van Bonifatius door Willibald als volgt: Et
multa iam
milia hominum virorum ac mulierum sed et parvulorum cum commilitone suo
chorepiscopo Eoban baptizavit, quem ad subveniendum suae senilis
aetatis
debilitate Fresonis, iniuncto sibi episcopio in urbe qui vocatur Trecht
subrogavit (‘en hij heeft al vele duizenden mensen – mannen vrouwen
en
kinderen – gedoopt, ondersteund door zijn gezellen, de choorbisschop
Eoba, die
hij in de burcht die toen Trecht genoemd werd, het bisdom over
de
Friezen had overgedragen’) (Rau, Briefe des Bonifatius,
512-513). In een
oorkonde uit juni 753 ondertekent Eoba met Signum Eoban episcopi
(S. Muller Fz. en A.C. Bouman (uitg.),Oorkondenboek
van het Sticht Utrecht I (Utrecht 1920) nr. 4).
[8] In
735
vermeld als Eaba presbiter (Rau, Briefe des Bonifatius,
114-115,
tussen 732 en 745 als presbiterum nomine Eobo (ald. 116-117),
in 738 als Eoban (120-121).
[9] Zie nt. 7.
[11] Diplomata Belgica I, nr. 177: uenerabilis uir Gregorius episcopus.
[12] O. Holder-Egger (uitg.), ‘Liudgeri vita Gregorii
abbatis Traiectensis’, Monumenta
Germaniae Historica. Scriptores XV-1 (Hannover 1887), 75: populum
illum irradiavit simul
cum chorepiscopo et adiutore suo Aluberhto, qui de
Britania et gente Anglorum veniebat. Mogelijk
is hij dezelfde die later bisschop
van Selsey in het zuiden van Engeland werd.
[14] Al
in een
brief die gedateerd wordt tussen 747 en 752 feliciteert de priester Lul
(Lullus), die
in 752 door Bonifatius tot choorbisschop van Mainz werd benoemd,
Gregrorius met
zijn abtsbenoeming (Oorkondenboek van het Sticht Utrecht I, nr.
39: devotissimo
adiutori Gregorio, duplici presbiteratus abbatisque honore cum
precedente
propriorum meritorum suffragio decorato).
[15] ‘Liudgeri vita Gregorii’,
par.10 (p. 75): et successit pius
heres (beatus Gregorius, praeceptor meus).
[16] In Susteren worden ook relieken van hem bewaard. Volgens de
veertiende-eeuwse kroniekschrijver Jan Beke in Sint-Salvator in Utrecht
(H. Bruch (uitg.), Chronographia Johannis de Beke (’s-Gravenhage
1973)
35, werd Gregorius echter in de Utrechtse Oudmunsterkerk begraven. Het
was overigens in de Middeleeuwen niet ongebruikelijk dat delen
van een lichaam op
verschillende plaatsen werden begraven. Ik houd het erop dat de
belangrijkste delen van de lichamen van zowel Gregorius als zijn
opvolger Alberik net als hun voorgangers begraven zijn in Utrecht de
kerk van Oudmunster.
|
Bij de dood van Willibrord, aartsbisschop van de Friezen, in 739, was Utrecht nog een missiebisdom. Het had geen vast omschreven grenzen en was niet onder een aartsbisdom gebracht. Willibrord zal in de laatste jaren van zijn lange leven niet in Utrecht hebben geresideerd, maar in het door hem gestichte klooster Echternach in het tegenwoordige Luxemburg. Om de bisschoppelijke taken te vervullen, had hij volgens zijn leerling en collega Bonifatius in een brief aan de paus uit 752/53 in Utrecht een corepiscopus aangesteld.[1] Volgens dezelfde brief stelde Bonifatius, aartsbisschop en pauselijk legaat van Germanië, op verzoek van de Frankische hofmeier Karloman, enkele jaren na de dood van Willibrord in Utrecht eveneens een dergelijke bisschop aan. Weer enkele jaren daarna, omstreeks 745, probeerde Bonifatius, die op 5 november 744 legaat van de hele ‘Frankische’ kerk was geworden,[2] te komen tot de stichting van een regulier aartsbisdom met zogeheten suffragane bisdommen, die rechtstreeks onder het gezag van de paus in Rome zouden komen te staan. Met Bonifatius zelf als aartsbisschop, gevestigd in Keulen, was Utrecht voorbestemd zo’n suffragaanbisdom te worden. De pogingen strandden echter op de weerstand van de Frankische adel, waarvan leden in het bezit waren van de gevestigde bisschopszetels, en Utrecht zou nog meer dan een halve eeuw een missiebisdom blijven. In zijn boekje 754. Bonifatius bij Dokkum vermoord schrijft de mediëvist Marco Mostert: ‘Toen het lichaam van
Bonifatius
Utrecht in 754 verliet, werd het ‘bisdom’ Utrecht, zo lijkt het, min of
meer
opgeheven. Bonifatius’ opvolger als leider van de missiepost was
namelijk geen
bisschop, maar abt Gregorius. [...] Het Utrechtse klooster was
ongetwijfeld
onder het gezag van Keulen gesteld, inclusief de school waar de nieuwe
generaties missionarissen werden gevormd. Later, onder de Karolingers,
ontstonden tradities over de stichting van het Utrechtse bisdom. Toen
werd de
missiepost gezien in het licht van de latere ontwikkelingen. Men
probeerde de
gaten in de bisschopslijst op te vullen, en maakte van Willibrords
metgezellen
priesters en bisschoppen. De Utrechtse hagiografen construeerden een
‘genealogie’
die begon met Willibrord, en via Bonifatius en Gregorius overging op
Liudger.
In werkelijkheid leidde het bisdom Utrecht op zijn best een
schemerbestaan. In
777 werd bisschop Albericus te Keulen gewijd; vanaf 794-795, toen Karel
de
Grote bisschop Hildebald van Keulen à titre personnel tot
aartsbisschop
had gemaakt, vielen Luik, Utrecht en de nieuwe missiebisdommen zoals
Münster
en Osnabrück onder de Keulse metropoliet. Het bisdom Utrecht betekende
pas iets
in de negende eeuw, toen met bisschop Frederik (omstreeks 820-835) een
serieuze
Karolingische geleerde werd aangesteld.’[3]
Terecht zet Mostert het woord bisdom tussen aanhalingstekens. Want Utrecht bezat toen weliswaar een bisschopszetel, maar een bisdom in territoriale zin was het nog niet. Maar iets wat er nog niet is, kan ook niet worden opgeheven, zelfs niet min of meer. En ook op de rest van Mosterts betoog valt heel wat af te dingen. Op deze webpagina wil ik de ‘bisschoppen’ in Utrecht eens aan een nader onderzoek onderwerpen. Het is niet de bedoeling hier volledige levensbeschrijvingen te geven; het gaat vooral om de historiciteit van de personen. Dada of Wera? Zoals we al gezien hebben, had Willibrord op het laatst van zijn leven al een choorbisschop in Utrecht aangesteld en had Bonifatius dit enkele jaren na diens dood, op verzoek van de Frankische hofmeier Karloman, opnieuw gedaan. Terwijl de naam van de onder Willibrord benoemde bisschop niet bekend is, zijn er wel suggesties voor de door Bonifatius benoemde. Wellicht ging het hierbij om Dada, die in 742 of 743 met Bonifatius aanwezig was op een kerkvergadering, het Concilium Germanicum.[4] Een andere, overtuigender kandidaat lijkt mij de in een brief van Bonifatius uit 746/47 vermelde Wera. Hij zou identiek kunnen zijn met Wiro, de stichter van het Sint-Pietersklooster in Odiliënberg.[5] Dit klooster – waarschijnlijk gesticht onder Pippijn III toen deze nog hofmeier was (747-751) – werd later het eerste toevluchtsoord van de Utrechtse geestelijken, nadat zij in 857 op de vlucht waren geslagen voor de Noormannen. Het was toen koningsgoed en werd in 858 door koning Lotharius II aan de Utrechtse kerk geschonken.[6] Eoba(n) Ook de opvolger van Dada of Wera, de in de vita van Bonifatius door Willibald als chorepiscopus aangeduide Eoba(n), zal een dergelijke hulpbisschop zijn geweest. Hij stierf met Bonifatius in 754 de marteldood.[7] Over hem is meer bekend. Vanaf de jaren dertig van de achtste eeuw werd hij eerst enkele malen vermeld als priester.[8] In de levensbeschrijving van Bonifatius door Willibald wordt gezegd dat deze vanwege diens ouderdom aan hem het bisdom over de Friezen had overgedragen. Eoban en zijn gezellen zouden vele duizenden mensen gedoopt hebben.[9] In een oorkonde uit juni 753 ondertekende Eoba met Signum Eoban episcopi.[10] Gregorius De vermelding van deze choor- of hulpbisschoppen biedt verder ook een verklaring voor het feit dat de abt van het Utrechtse klooster Gregorius in een oorkonde van koning Karel (de Grote) van 1 maart 769 episcopus wordt genoemd.[11] Het hoeft geen vergissing te zijn geweest, maar kan eenvoudigweg duiden op zijn status als choorbisschop. Nog een choorbisschop stond hem overigens bij, de Angelsaks Alubert.[12] Het is denkbaar dat Bonifatius zelfs Gregorius tot zijn opvolger heeft willen maken. In een brief aan de paus uit 742 zegt hij namelijk dat deze hem bevolen had een niet met name genoemde priester als zodanig aan te wijzen. Nu had een broer van deze priester echter een oom van de Frankische hofmeier vermoord en Bonifatius wist niet hoe de daaruit ontstane vete zou worden opgelost.[13] Al vóór de martelaarsdood van Bonifatius en onder anderen choorbisschop Eoba in 754 in of in de omgeving van Dokkum was Gregorius tot abt van het Utrechtse Sint-Salvatorklooster aangesteld[14] en na diens dood werd hij tevens hoofd van de Utrechtse kerk. Volgens zijn levensbeschrijver Liudger was Bonifatius dat in de tijd vóór zijn marteldood geweest.[15] Die levensbeschrijving betreft namelijk wel de later heilig verklaarde abt Gregorius, maar geeft ook veel bijzonderheden over zijn leermeester Bonifatius, over de Utrechtse kerk en de missionering. Ik vermeld dit hier pro memorie en laat het verder buiten beschouwing. Wel is het van belang te vermelden dat koning Karel (de Grote) in de zojuist genoemde oorkonde van 1 maart 769 op verzoek van Gregorius de Utrechtse kerk bevestigde in het bezit van haar recht op het tiende deel van de koninklijke inkomsten, waarschijnlijk uit een omvangrijk gebied dat minstens een deel van het latere territoriale bisdom omvatte. Abt Gregorius stierf op 25 augustus 774 met zicht op het altaar van de Oudmunsterkerk en werd daar ook begraven, hoewel ook beweerd wordt dat hij ter aarde werd besteld in het familieklooster in Susteren.[16] Dit vrouwenconvent was gesticht door hofmeier Pippijn de Middelste en zijn vrouw Gertrudis. In 714 werd het aan Willibrord geschonken, die het mogelijk als pleisterplaats gebruikt heeft voor zijn tochten van Utrecht naar Echternach.
|
||
|
[17] W.
Diekamp
(uitg.), Die vitae sancti Liudgeri (Münster 1881)
19: Sed et abbas Gregorius migravit ad Dominum, et suscepit
curam pastoralem Albricus nepos eius.
[18] Chronographia,
35: Venerabilis pater Albricus de partibus Eboracensis dyocesis ex
Anglia
fuit oriundus. Mogelijk verwarde Beke Alberik met de vroegere
choorbisschop
Alubert (zie hierboven).
[19] ‘Liudgeri vita Gregorii’,
67-68: [Gregorius] venit ad aviam suam, id est matrem patris
sui Albrici, supradictam abbatissam Deum timentem Addulam. Zij had
er grote
moeite mee dat haar kleinzoon de missionaris Bonifatius wilde volgen.
[20] ‘Liudgeri vita Gregorii’,
79: electi filii eius Albrici, in quo totius domus spes magna
incubuit, qui tunc temporis in Italia erat regali servitio occupatus
- - - optatus et electus filius eius Albricus.
[21]
Altfried, Vita
sancti Liudgeri, 21: Albricus autem cum in Colonia civitate
gradum
accepisset episcopalem, fecit et Liudgerum secum presbiterii percipere
gradum
et constituit eum doctorem aecclesiae in pago Ostrachae in loco, ubi
sanctus
Bonifacius est coronatus martirio.
[22] Diplomata Belgica I, nr. 178.
[24]
J.Th.J.
Jamar en C.A. van Kalveen, Lijst van de Utrechtse bisschoppen
695-1378
(Utrecht 2005) 54-57. Zie ook ald. 7: Thiaterdus episcopus.
[26]
Ald. 21: Divisitque
idem Albricus annum in distributiones quatuor, ita ut in Traiecto
monasterio
prae ceteris praepositis ipse in tempore vernali in doctrinae studio et
sanctae
conversationis praeesset fratres menses tres, deinde post eum in
aestate Adalger presbiter in vice sua menses tres, post hunc Liudgerus
presbiter
menses tres, deinde in hieme
Thiadbraht presbiter menses tres.
|
Alberik Gregorius werd in Utrecht als abt opgevolgd door Alberik. De schrijver van Gregorius’ vita, Liudger, noemt hem een neef-oomzegger van de abt.[17] Volgens de veertiende-eeuwse geschiedschrijver Jan Beke zou Alberik afkomstig zijn uit York in Engeland,[18] maar Altfrieds mededeling is geloofwaardiger, omdat ook de vader van Gregorius Alberik heette. De moeder van deze laatste, dus de grootmoeder van Gregorius, was Adela, abdis van het klooster Pfalzel bij Trier.[19] Alberik zou al in 773/74 door Gregorius als zijn opvolger aangewezen zijn.[20] Hij was toen in rijksdienst en vertoefde met koning Karel in Italië. Gregorius zou voorspeld hebben dat hij zou terugkeren en dit zou ook drie of vier dagen vóór zijn dood op 10 juni 777 gebeurd zijn. Intussen zegt de aanwezigheid van een Utrechtse priester aan het hof van de koning wel iets over de betekenis die Karel de Grote aan het bisdom in wording Utrecht hechtte. Hierna werd Alberik in Keulen tot bisschop gewijd. Mosterts zin ‘In 777 werd bisschop Albericus te Keulen gewijd’ in het bovenstaande citaat is hoogst ongelukkig geformuleerd. Ik neem aan dat hij hiermee bedoelde dat de priester Alberik zich in (of kort na) 777 in Keulen tot bisschop heeft laten wijden. Dit laatste wordt vermeld in de levensbeschrijving van Liudger, die later de eerste bisschop van Munster zou worden, door diens neef Altfried. Liudger zelf ontving bij die gelegenheid de priesterwijding.[21] Deze wijdingen zijn wel gekoppeld aan de totstandkoming van een regulier bisdom Utrecht. Maar ook hieraan moet getwijfeld worden. De vermelding van de wijding van Alberik zegt hierover niets, integendeel, belangrijker wordt door Altfried gevonden dat Alberik de nieuwgewijde priester Liudger vervolgens tot prediker (doctor) benoemde in het Friese Oostergo, in de plaats waar Bonifatius de marteldood was gestorven. Het lijkt er dus op dat het bij deze gebeurtenissen in Keulen nog steeds om wijdingen op persoonlijke titel ging. De wijding was echter gepaard gegaan met een belangrijke verbetering van de materiële positie van de Utrechtse kerk. Op 8 juni 777 had Karel de Grote aan de Utrechtse kerk, waar Alberik, ‘priester en gekozen bestuurder’, aan het hoofd stond, een aantal goederen geschonken, waaronder het domein Leusden en vier bossen aan beide zijden van de Eem, de Opkerk en verschillende rechten in Dorestad.[22] Het is dan ook zeer de vraag of er sprake is geweest van een onderschikking aan Keulen, zoals wel beweerd wordt. Kennelijk werd er ook door de koning gehecht aan een zelfstandig voortbestaan van het Utrechtse missiebisdom. Alberik stierf op 21 augustus 784 en werd net als zijn voorganger Gregorius begraven in de Utrechtse Sint-Salvator- of Oudmunsterkerk. Ook van hem wordt echter beweerd dat hij in het familieklooster in Susteren ter aarde is besteld. [23] Theodard/Theutbert/Thiadbraht? Volgens de Utrechtse bisschopslijst werd Alberik opgevolgd door Theodardus. De oudst bewaarde lijst dateert van omstreeks 1340. In de oorspronkelijke hand staat alleen de naam Theotardus en Thiaterdus. Als opvolger van Alberik zou hij bisschop geweest zijn tussen 784 en omstreeks 790.[24] Een dergelijke vergissing in de tweede lettergreep is in de middeleeuwse historiografie allerminst ondenkbaar. Het zou hier om een verder onbekend persoon kunnen gaan, maar ik acht het aannemelijker dat hij vereenzelvigd mag worden met de priester Thiadbraht, die vermeld wordt in de levensbeschrijving van Liudger. Deze Thiadbraht, mogelijk verwant aan de Fries Wursing,[25] verzorgde rond 775 in het Utrechtse monasterium, nadat Liudger hem in de herfst was voorgegaan, in de winter gedurende drie maanden het onderwijs. In de lente werd dit gedaan door Alberik en in de zomer door Adalger.[26] Deze Thiadbraht zal verder de bezitter zijn geweest van een vroegmiddeleeuws handschrift, de zogeheten Liviuscodex, die volgens zijn eigen aantekening geweest zou zijn van Theutberti episcopi de Dorostat (zie de afbeelding). Over de vraag of Dorestad hier gelijk mag worden gesteld met Utrecht zie ►Utrecht, Dorestad en hun bisschoppen.
|
||
|
[30] W.
Heda,
‘Historia episcoporum Ultraiectensium’, in: A. Buchelius
(uitg.), De
episcopis Ultraiectinis (Utrecht 1643), ald. 46.
[32]
Aldus
Weinfurter en Engels, Series episcoporum, 175. Ik heb er geen
enkele
aanwijzing voor in de bronnen kunnen vinden.
[33] Diplomata
Belgica I, nr. 179: necnon et in ripis Dorestado, ut nec bannum
nec
fredum aut coniectum quę ab ipsis giscot uocatur contingere aut exactare
praesumeret.
[35] Zie
H.P.
van Buijtenen, Langs de heiligenweg. Perspectief van enige
vroeg-middeleeuwse verbindingen met Noord-Nederland (Amsterdam
1977) m.n.
51-57.
|
Harmakar Na Theodard of Theutbert, die omstreeks 790 overleden zal zijn, trad een bisschop aan, van wie we alleen de naam kennen: Harmakar. En deze naam wordt ook nog op verschillende manieren gespeld: Erwackerdus, Erwackrus,[27] Hermocarus, Harmacarius, Harimacarius, Ewacharus, Ewachterus.[28] Volgens de bisschopslijst is hij gestorven op 27 of 28 augustus van een niet genoemd jaar en net als zijn voorgangers begraven in de Sint-Salvator.[29] In een veel latere, zestiende-eeuwse bron wordt van zijn opvolger gezegd dat deze in 806 in zijn eerste bisschopsjaar was en daarom wordt 806 als het sterfjaar van Harmakar aangehouden.[30] De belangrijkste middeleeuwse geschiedschrijver van het Sticht, de veertiende-eeuwer Jan Beke, zegt zelf dat over hem niets anders bekend is dan dat hij bij zijn voorgangers begraven is, dus in de Sint-Salvator.[31] Onder Harmakars episcopaat heeft in 794 of 795 de stichting plaatsgehad van een aartsbisdom Keulen met enkele suffragaanbisdommen. Karel de Grote maakte toen niet bisschop Hildebald tot aartsbisschop à titre personnel, maar stelde een bisdomsindeling in op basis van de Laat-Romeinse provincie-indeling de kerkprovincies Germania I en II. Tot Germania I kwamen Keulen als aartsbisdom en de bisdommen Luik en Utrecht te behoren. Hiertoe konden nog niet Munster en Osnabrück behoren, zoals Mostert in zijn hierboven aangehaald citaat beweert, want deze bisdommen werden pas later opgericht. Ook Bremen en Minden werden later bij hun oprichting onder het aartsbisdom Keulen gebracht. Hoewel we verder niets van hem weten, kan Harmakar beschouwd worden als de eerste bisschop van Utrecht en niet, zoals zijn voorgangers, bisschop in Utrecht. Rikfried Na het overlijden van Harmakar in of vóór 806 werd Rikfried bisschop van Utrecht. Mogelijk was deze van Friese herkomst.[32] Hij overleed op 5 oktober 820 en werd in Utrecht in de Sint-Salvator begraven. Onder zijn episcopaat bevestigde keizer Lodewijk de Vrome op 18 maart 815 het tiendrecht van de Utrechtse kerk en voegde er nog andere rechten aan toe, waaronder vrijstelling van de belasting giscot in Dorestad.[33] Frederik Rikfrieds opvolger was Frederik, over wie aanmerkelijk meer bekend is dan over zijn voorgangers. Hij zou uit het bisdom zelf afkomstig zijn, was door zijn moeder aan bisschop Rikfried opgedragen en door deze als zijn adoptiefzoon opgeleid en tot priester gewijd.[34] Frederik werd op 18 juli 838 in de crypte van de Sint-Salvatorkerk vermoord en later heilig verklaard. Die eer viel ook Odulf (Odulphus) te beurt, die tijdens zijn episcopaat priester in Utrecht was. Volgens een van diens, veel later ontstane levensbeschrijvingen zou Odulf gedurende tien jaar in de plaats van Frederik opgetreden zijn, omdat deze laatste gedurende die periode boete moest doen voor incest met zijn zuster.[35] Odulf, die ook heilig is verklaard en in Utrecht grote verering genoot, komt echter niet als bisschop in de Utrechtse bisschopslijst voor. Wanneer hij werkelijk bisschop van Utrecht was geweest, zou dit zonder twijfel wel in de Utrechtse bronnen vermeld zijn. Conclusie Hiermee wil ik het overzicht van de eerste Utrechtse bisschoppen besluiten. Alle genoemde personen die bisschop in Utrecht zijn geweest komen in betrouwbare bronnen van verschillende herkomst voor op één uitzondering, Harmakar, na en één niet geheel zekere identificatie, Theodard/Theutbert/Thiatbraht. De bewering van de mediëvist Marco Mostert dat men achteraf geprobeerd heeft de Utrechtse bisschopslijst ‘op te vullen’, dat men zelfs een ‘genealogie’ geconstrueerd heeft, kan dan ook toegevoegd worden aan de mythen die het ‘onderzoek’ naar de vroegmiddeleeuwse geschiedenis van Utrecht de afgelopen decennia heeft opgeleverd. De andere onjuistheden en ongelukkige formuleringen in zijn korte vertoog heb ik hierboven eveneens behandeld. |
||
|
© 2016-2021 C.J.C. Broer en M.W.J. de Bruijn. - Gepubliceerd 12 juni 2016; laatst bewerkt 10 december 2021. |
|||
